State elections 2023 - પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણીનું બ્યુગલ વાગી ગયું છે. આવનારા પડકાર માટે તમામ પક્ષો તૈયાર છે. ચૂંટણી રાજ્યો મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં કોંગ્રેસ અને ભાજપ વચ્ચે સીધો મુકાબલો છે. આ વખતની વિધાનસભા ચૂંટણી ઘણા દિગ્ગજ નેતાઓ માટે પોતાને સાબિત કરવાની છેલ્લી તક છે. મધ્યપ્રદેશમાં સીએમ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ, પૂર્વ સીએમ કમલનાથ અને પૂર્વ સીએમ દિગ્વિજય સિંહ તેમની રાજકીય કરિયરની સૌથી મહત્વપૂર્ણ લડાઈ લડવા જઈ રહ્યા છે, જ્યારે રાજસ્થાનમાં અશોક ગેહલોત અને વસુંધરા રાજે પણ આ લિસ્ટમાં છે. મધ્યપ્રદેશમાં ચાર વાર કમાન સંભાળી ચૂકેલા સીએમ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ મધ્યપ્રદેશમાં મોટા પડકારનો સામનો કરી રહ્યા છે, તો બીજી તરફ રાજસ્થાનમાં વસુંધરા રાજે અને છત્તીસગઢમાં રમણ સિંહે પણ ખુદને સાબિત કરવાનું છે.
સીએમ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ
બીજી બાજુ ભાજપમાં સીએમ શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ માટે મોટી પરીક્ષા છે. ચાર વખત સીએમ રહી ચૂકેલા શિવરાજ સિંહ ચૌહાણને આ વખતે પાર્ટીએ ત્રીજી યાદીમાં ટિકિટ આપીને મોટો સવાલ ઉઠાવ્યો છે. હવે જોવાનું એ રહે છે કે રાજ્યમાં પાર્ટી જીતશે તો પણ શું શિવરાજ સિંહ ચૌહાણને સીએમ બનાવશે? શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ મધ્ય પ્રદેશમાં ઓબીસી સમુદાયના સૌથી મોટા નેતાઓમાંના એક છે પરંતુ છેલ્લી ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે તેમની પાસેથી સત્તા છીનવી લીધી અને તેમને સતત ચોથી વખત મુખ્યમંત્રી બનતા અટકાવ્યા. જો કે, સતત ત્રણ વખત સીએમ બની રહેલા શિવરાજે સત્તા વિરોધી લહેરનો ખૂબ સારી રીતે સામનો કર્યો હતો. કોંગ્રેસ અને ભાજપ વચ્ચે સીટોનો તફાવત બહુ ન હતો. કમલનાથે ભલે સરકાર બનાવી હોય, પરંતુ તેઓ જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાને રોકી શક્યા નથી. કોંગ્રેસ તૂટી ગઈ અને સિંધિયા તેમના સમર્થક ધારાસભ્યો સાથે ભાજપમાં જોડાયા. શિવરાજ ફરી મુખ્યમંત્રી બન્યા.
ઉલ્લેખનીય છે કે 2018ની ચૂંટણીમાં ભાજપની ઓછી બેઠકોનું એક કારણ ભ્રષ્ટાચારના આરોપો હતા. વ્યાપમ કૌભાંડની આગમાં શિવરાજ સરકારનું નામ ઘણું ખરાબ થયુ હતું . પરંતુ જ્યારે કમલનાથ સરકારના પતન પછી શિવરાજ સીએમ બન્યા ત્યારે તેઓ ભ્રષ્ટાચારના આરોપો પર કંઈ ખાસ કરી શક્યા નહીં.
બીજી તરફ, આ વખતે તેમને ફરીથી સત્તા વિરોધી લહેરનો સામનો કરવો પડ્યો છે. થોડા દિવસો પહેલા યોજાયેલી રેલીમાં પીએમ મોદીનું ભાષણ પણ એ સંકેત આપે છે કે પાર્ટી શિવરાજ વિશે શું વિચારે છે.
પૂર્વ સીએમ કમલનાથ
મધ્યપ્રદેશમાં કોંગ્રેસની કમાન સંભાળી રહેલા કમલનાથે છેલ્લી ચૂંટણી એટલે કે 2018માં દિગ્વિજય સિંહ અને જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાને એક કરીને લડ્યા હતા અને જીત્યા હતા. જોકે, પાર્ટી પ્રારંભિક પ્રચાર દરમિયાન દિગ્વિજય સિંહને પ્રોજેક્ટ કરવામાં અચકાતી હતી. જેઓ કોંગ્રેસમાંથી બે વખત સીએમ રહી ચૂક્યા છે. નિષ્ણાતોનું માનીએ તો દિગ્વિજયનું વિવાદાસ્પદ નિવેદન પણ તેમની વિરુદ્ધ ગયું હતું.
આ સમય દરમિયાન, જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયા, જે પોતાને પાર્ટીના ચહેરા તરીકે રજૂ કરી રહ્યા હતા, તેઓ પણ દિગ્વિજય સિંહથી ખુશ અને સહમત ન હતા હતા. જે બાદ કમલનાથે હસ્તક્ષેપ કર્યો અને દિગ્વિજય સિંહે તેમને ત્રીજા વિકલ્પ તરીકે સ્વીકાર્યા. કમલનાથ મધ્ય પ્રદેશ કોંગ્રેસમાં એકતા લાવવામાં સફળ રહ્યા, જે પાર્ટી માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હતી. પરિણામ એ આવ્યું કે શિવરાજ સિંહ ચૌહાણની આગેવાની હેઠળની 15 વર્ષ જૂની ભાજપ સરકારને હરાવવામાં કોંગ્રેસ સફળ રહી.
કોંગ્રેસના દોઢ વર્ષના કાર્યકાળ બાદ જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાએ પાર્ટી બદલી અને ભાજપમાં જોડાયા. આવી સ્થિતિમાં મધ્યપ્રદેશમાં સત્તા કોંગ્રેસના હાથમાંથી સરકીને ભાજપના હાથમાં ગઈ. હવે પાર્ટી દાવો કરી રહી છે કે ગ્વાલિયર-ચંબલ ક્ષેત્રમાં કોંગ્રેસ મજબૂત છે. જે સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓમાં પણ સ્પષ્ટ થાય છે. વર્તમાન પરિસ્થિતિ પર નજર કરીએ તો કોંગ્રેસ કમલનાથ અને દિગ્વિજય સિંહને મોટા ચહેરા તરીકે રજૂ કરી રહી છે. તેમજ બંને નેતાઓ માટે આ વખતે તેમની વિશ્વસનીયતા મજબૂત કરવાનો પ્રશ્ન છે.
પૂર્વ સીએમ દિગ્વિજય સિંહ
કોંગ્રેસના રાજ્યસભા સાંસદ દિગ્વિજય સિંહ પાર્ટીના મુખ્ય રણનીતિકારોમાંના એક છે. બે વખત મધ્યપ્રદેશના સીએમ રહી ચૂકેલા દિગ્વિજય સિંહે પણ રાજકારણમાં રાહુલ ગાંધીના ગુરુની ભૂમિકા ભજવી છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક સમયથી તેઓ કોંગ્રેસ હાઈકમાન્ડના પ્રિય રહ્યા નથી. ગત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ તેમને ખુદની ઉપેક્ષા કરવામાં આવી હોવાની ફરિયાદ કરી હતી. આ ચૂંટણી દિગ્વિજય સિંહ માટે મહત્વપૂર્ણ સાબિત થવા જઈ રહી છે, જેઓ પોતાના વિવાદાસ્પદ નિવેદનોને કારણે પાર્ટીને ઘણી વખત બદનામ કરી ચૂક્યા છે. કોંગ્રેસ પહેલાથી જ કમલનાથને રાજ્યની કમાન સોંપી ચૂકી છે. પાર્ટીના યુવા નેતાઓ જે રીતે આગળ જોઈ રહ્યા છે, આ સંજોગોમાં દિગ્વિજય સિંહ સામે આ વખતે ખુદને સાબિત કરવાનો મોટો પડકાર છે.
રાજસ્થાનના સીએમ અશોક ગેહલોત
રાજસ્થાનમાં, અશોક ગેહલોતે તેમની રાજકીય કુશળતા અને જાહેર સમર્થન દ્વારા વધુ એક તક મેળવી છે. વર્ષ 2020 માં, સચિન પાયલટ સાથેના ઝઘડા વચ્ચે, તેમણે સમજદારીથી સત્તાને જવા દીધી નહીં. પરંતુ યુવા ચહેરા તરીકે સચિન પાયલટ પણ કોંગ્રેસ હાઈકમાન્ડના ફેવરિટ છે.
અશોક ગેહલોત માટે પાર્ટી માટે ચૂંટણી જીતવાની સાથે સીએમની ખુરશી પર રહેવું એક મોટો પડકાર છે. જો કે, અશોક ગેહલોત પોતાના શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરી રહ્યા છે. તેમણે અનેક કલ્યાણકારી યોજનાઓ પણ શરૂ કરી છે જેને તેઓ ચૂંટણીનો મુદ્દો બનાવી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત તેમણે મહત્ત્વપૂર્ણ જિલ્લા પુનઃરચના કરવાની પણ જાહેરાત કરી છે અને હવે જાતિ ગણતરી હાથ ધરવાનું આયોજન છે. છેલ્લા એક વર્ષથી, ગેહલોત ગ્રામીણ ઓલિમ્પિક્સ, બજેટ અભિયાન, કલ્યાણકારી યોજનાઓના અમલીકરણ અંગે બેઠકો યોજીને મતદારો સાથે સીધા જોડાવા માટેના શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરી રહ્યા છે.
પૂર્વ સીએમ વસુંધરા રાજે
રાજસ્થાનના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી વસુંધરા રાજેએ પણ આ વખતે પાર્ટીને જીત અપાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવવી પડશે. અત્યાર સુધીના સંકેતો અનુસાર ભાજપ આ વખતે મુખ્યમંત્રીના ચહેરા તરીકે કોઈને પ્રોજેક્ટ કરી રહ્યું નથી. આ સાથે જ ભાજપ દ્વારા જાહેર કરાયેલ ઉમેદવારોની યાદીમાં વસુંધરા રાજેના બે ખાસ સહયોગીઓના નામ પણ ગાયબ છે. જો કે તેના જવાબમાં વસુંધરા રાજેએ તમામ ઉમેદવારોને અભિનંદન પાઠવ્યા છે. બીજી તરફ પાર્ટીએ પણ સ્પષ્ટ સંકેત આપ્યા છે કે આ વખતે કોઈના દબાણમાં નહીં ચાલે. વાસ્તવમાં રાજસ્થાન ભાજપમાં પણ ઘણા નેતાઓ પોતાને મુખ્યમંત્રી પદના દાવેદાર માને છે, જેમાં કેન્દ્રીય મંત્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત મુખ્ય છે. આ રાજ્યમાં ભાજપ અનેક છાવણીઓમાં વહેંચાયેલું છે. પાર્ટી નથી ઈચ્છતી કે કોઈને પણ ચહેરો બનાવીને માથાકૂટ શરૂ કરવામાં આવે. વર્તમાન સંજોગોમાં વસુંધરા રાજેએ પાર્ટીને જીત અપાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવવી પડશે.
છત્તીસગઢમાં પૂર્વ સીએમ રમણ સિંહ
ત્રણ ટર્મ અને 15 વર્ષ સુધી છત્તીસગઢના સીએમ રહેલા રમણ સિંહ આ વખતે બીજેપીનો સીએમ ચહેરો હશે કે કેમ તે અંગે શંકા છે. આ વખતે પોતાને સાબિત કરવું તેના માટે મોટો પડકાર બની ગયો છે. જ્યારે વર્ષ 2018માં છત્તીસગઢમાં જ્યારે વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ ત્યારે ભાજપ 15 બેઠકો પર ઘટી ગઈ હતી. જ્યારે 90 સભ્યોની વિધાનસભામાં કોંગ્રેસના 68 ધારાસભ્યો ચૂંટાયા હતા. થોડા સમય પહેલા સીએમ ભૂપેશ બઘેલે કટાક્ષ કરતા કહ્યું હતું કે રમણ સિંહ તેમની ટિકિટને લઈને ચિંતિત છે. તેના જવાબમાં રમણ સિંહે કહ્યું હતું કે મારા બદલે પોતાની ચિંતા કરો. રમણ સિંહે કહ્યું કે ભૂપેશ બઘેલની મુશ્કેલીઓ એ દિવસથી શરૂ થઈ ગઈ હતી જ્યારે ભાજપે 21 ઉમેદવારોની યાદી જાહેર કરી હતી અને તેમાં વિજય બઘેલનું નામ હતું જેણે સીએમ બઘેલને હરાવ્યા હતા.
આયુર્વેદ ડૉક્ટર રમણ સિંહની ખાસ વાત એ છે કે તેમની પાસે ધીરજની કોઈ કમી નથી. પરંતુ છત્તીસગઢના પાર્ટી હાઈકમાન્ડ સામાજિક સમીકરણોને ધ્યાનમાં રાખીને તે નવા વિકલ્પો પણ શોધી રહી છે. હજુ સુધી પાર્ટી તરફથી એવા કોઈ સંકેત મળ્યા નથી કે રમણ સિંહ મુખ્યમંત્રી પદના દાવેદાર હશે જોકે તેમને નિશ્ચિતપણે ટિકિટ આપવામાં આવી છે. સીએમ ભૂપેશ બઘેલ ઓબીસી સમુદાયમાંથી આવે છે. ઓબીસી માંથી આવતા અરુણ સાવવને પણ ભાજપે ઘણા સમય પહેલા પ્રદેશ અધ્યક્ષ બનાવ્યા હતા. આ સાથે ભાજપે 31 ઓબીસી ઉમેદવારોને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે, જે એક રીતે જ્ઞાતિની રાજનીતિને લઈને સચોટ દાવ છે. વર્તમાન સમીકરણમાં કોંગ્રેસ જાતિ ગણતરી કરાવવાનું વચન આપી રહી છે ત્યારે રમણસિંહ તેમાં બેસતા નથી.
કયા રાજ્યમાં કોની સરકાર બની રહી છે?
એબીપી ન્યૂઝ દ્વારા કરવામાં આવેલા સી મતદારોના સર્વે પર નજર કરીએ તો મધ્યપ્રદેશમાં થયેલા સર્વે મુજબ આ વખતે 230 બેઠકોમાંથીકોંગ્રેસને 113-125, ભાજપને 104-116, બસપાને 0-2 જ્યારે અન્યને 0-3 બેઠકો મળી શકે છે. ત્યાં પોતે આ વખતે રાજસ્થાનમાં ભાજપની જીત થતી જોવા મળી રહી છે. સર્વે મુજબ આ વખતે રાજસ્થાનની 200 સીટોમાંથી કોંગ્રેસને 59-69 સીટો, બીજેપીને 127-137 સીટો મળી શકે છે જ્યારે અન્યને 2-6 સીટો મળી શકે છે. આ સિવાય છત્તીસગઢના ઓપિનિયન પોલ પર નજર કરીએ તો રાજ્યમાં કોંગ્રેસને 45 થી 51 સીટો મળી શકે છે. ભાજપને 39થી 45 બેઠકો મળી શકે છે. અન્યને તેમના ખાતામાં શૂન્યથી બે બેઠકો મળી શકે છે. રાજ્યમાં વિધાનસભાની કુલ બેઠકો 90 છે અને બહુમતીનો આંકડો 46 છે. ભૂપેશ બઘેલ છત્તીસગઢમાં વર્તમાન કોંગ્રેસ સરકારનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા છે.
કયા રાજ્યોમાં, ક્યારે અને કેટલા તબક્કામાં ચૂંટણી યોજાશે?
ચૂંટણી પંચે પાંચ રાજ્યોમાં મતદાન અને પરિણામોની તારીખો જાહેર કરી છે. જે મુજબ 7 નવેમ્બરથી છત્તીસગઢ અને મિઝોરમમાં ચૂંટણી યોજાવાની છે. છત્તીસગઢમાં 7 અને 17 નવેમ્બરે બે તબક્કામાં મતદાન થશે. મધ્યપ્રદેશમાં 17 નવેમ્બરે, તેલંગાણામાં 23 અને 30 નવેમ્બરે અને રાજસ્થાનમાં 25 નવેમ્બરે મતદાન થશે. તમામ રાજ્યોમાં મતગણતરી 3 ડિસેમ્બરે થશે. અગાઉ રાજસ્થાનમાં મતદાનની તારીખ 23મી નવેમ્બર નક્કી કરવામાં આવી હતી, પરંતુ આ દિવસે દેવુથાની ગ્યારાને કારણે ઘણી સંસ્થાઓએ તેની તારીખ બદલવાની વાત કરી હતી. જે બાદ ચૂંટણી પંચે રાજસ્થાનમાં 23ને બદલે 25મી નવેમ્બરે મતદાન કરવાની જાહેરાત કરી હતી. આ વખતે પંચે મતદાન અને પ્રચાર વચ્ચેનું અંતર ઓછું રાખ્યું છે. જ્યારે મધ્ય પ્રદેશમાં 230 વિધાનસભા બેઠકો છે, જ્યારે છત્તીસગઢમાં 90 વિધાનસભા બેઠકો છે. રાજસ્થાનમાં વિધાનસભાની 200 બેઠકો છે, જ્યારે તેલંગાણામાં 119 અને મિઝોરમમાં 40 બેઠકો છે. ગત વખતે રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ અને છત્તીસગઢમાં કોંગ્રેસની સરકાર સત્તામાં આવી હતી. જો કે, જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાના બળવા પછી 2020માં મધ્યપ્રદેશમાં કોંગ્રેસની સરકાર પડી ગઈ. સિંધિયા કોંગ્રેસના 28 ધારાસભ્યો અને તેમના સમર્થકો સાથે ભાજપમાં જોડાયા હતા.