75 year of India's independence- ભારત આઝાદીના 75 વર્ષ પૂર્ણ કરી રહ્યા છે. આ 75 વર્ષોમાં દેશે જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં અસંખ્ય સિદ્ધિઓ મેળવી છે. સામાજીક હોય કે અર્થવ્યવસ્થા, શિક્ષણ હોય કે આરોગ્ય, ધરતી, જળ હોય કે આકાશ કે સંરક્ષણ ક્ષેત્ર, દરેક જગ્યાએ ભારતનો ત્રિરંગો લહેરાયો છે. 75 વર્ષની આ સફર જેટલી અદ્ભુત રહી છે, તેમાં અસંખ્ય લોકોનું યોગદાન પણ સામેલ છે. પરંતુ, ભારતની આ વિકાસ યાત્રામાં કેટલીક બાબતો સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થઈ છે, જેના કારણે અમને આટલી મોટી સફળતા મળી છે. અમે અહીં તે 10 પસંદ કરેલા પાસાઓની ચર્ચા કરવા જઈ રહ્યા છીએ.
75 વર્ષમાં ભારતે કેટલી પ્રગતિ કરી?
15મી ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ ભારતને આઝાદી મળવાની સાથે જ ભારતે સ્વતંત્ર દેશ તરીકે તેની પ્રગતિની યાત્રા શરૂ કરી. કૃષિ ક્ષેત્રથી, ન્યુક્લિયર અને સ્પેસ ટેક્નોલોજી, સામાન્ય માણસ માટે સુલભ સ્વાસ્થ્ય સેવાઓથી લઈને, વિશ્વ સ્તરની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, તબીબી વિજ્ઞાનથી લઈને આયુર્વેદ અને સારવારની વિવિધ પદ્ધતિઓ, બાયોટેકનોલોજીથી લઈને વિશ્વમાં સક્ષમ આઈટી સુધી. એક પાવરહાઉસ તરીકે, વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમની સૌથી મોટી સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા માટે વિશ્વની સૌથી ઝડપથી વિકસતી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓમાંની એક હોવાને કારણે, ભારતે સમુદ્રી પરિવર્તન જોયું છે.
દેશનું પોતાનું બંધારણ
સ્વતંત્રતા પછી ભારતે સ્વતંત્ર ભારતમાં તેની પ્રથમ સિદ્ધિ હાંસલ કરી જ્યારે આપણું પોતાનું બંધારણ 26 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ અમલમાં આવ્યું. આ સાથે, બ્રિટિશ યુગનો ભારત સરકારનો કાયદો, 1935નો અંત આવ્યો અને ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યું. ભારતમાં બંધારણ સર્વોપરી છે અને બંધારણ સાર્વભૌમ છે. મૂળભૂત અધિકારોની વાત હોય કે મૂળભૂત ફરજોની, બંધારણમાં જ તેની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. આપણી લોકશાહી બંધારણ પર આધારિત છે; અને આ કારણોસર, વિશ્વની સૌથી મોટી લોકશાહી તરીકે, આપણે વિશ્વ સ્તરે એક પ્રતિષ્ઠા અને ઓળખ સ્થાપિત કરી છે.
પંચવર્ષીય યોજનાઓની શરૂઆત
પંચવર્ષીય યોજનાઓની શરૂઆત ભારતના વિકાસમાં સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થઈ છે. પ્રથમ પંચવર્ષીય યોજના 1951માં સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવી હતી. તેનું ધ્યાન પ્રાથમિક ક્ષેત્રના વિકાસ પર હતું, જેનો ઉદ્દેશ્ય કૃષિ ક્ષેત્રની પ્રગતિ પર હતો. આઝાદી પછી, દેશના પુનઃવિકાસમાં એક પછી એક અનેક પંચવર્ષીય યોજનાઓ આવી અને આ યોજનાઓએ આજે દેશ જ્યાં ઉભો છે તેના માટે મહત્વના પાયાનું કામ કર્યું છે.
સામાન્ય ચૂંટણીની શરૂઆત
ભારત 1950માં પ્રજાસત્તાક બન્યું અને લોકશાહીનો તહેવાર એટલે કે ચૂંટણીની શરૂઆત 1951-52માં સામાન્ય ચૂંટણીઓ સાથે થઈ. પ્રથમ લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર સામાન્ય ચૂંટણી પછી 13 મે 1952ના રોજ શરૂ થયું હતું. પ્રથમ લોકસભા ચૂંટણીમાં દેશમાં માત્ર 489 બેઠકો હતી અને કુલ લાયક મતદારોની સંખ્યા માત્ર 17.3 કરોડ હતી. તે ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને 364 બેઠકો મળી હતી અને જવાહરલાલ નેહરુ પ્રથમ લોકતાંત્રિક રીતે ચૂંટાયેલી સરકારના વડા પ્રધાન બન્યા હતા. આ દિવસોમાં જેટલી વખત લોકસભાની ચૂંટણીઓ થઈ છે તેટલી વખત દેશની લોકશાહી પણ મજબૂત બની છે અને તે વિવિધ પડકારોનો સામનો કરવાનું પણ શીખી ગઈ છે.
લીલી ક્રાંતિ
ભારતમાં હરિયાળી ક્રાંતિનું નેતૃત્વ મુખ્યત્વે એમએસ સ્વામીનાથન દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. 1967-68 અને 1977-78 ની વચ્ચે, હરિયાળી ક્રાંતિના કારણે, ભારત ખાદ્ય-ખાધવાળા દેશની શ્રેણીમાંથી વિશ્વના અગ્રણી કૃષિ ઉત્પાદક રાષ્ટ્રોમાંના એકમાં ઊભું થયું. હરિયાળી ક્રાંતિના કારણે દેશમાં અનાજના ઉત્પાદનમાં (ખાસ કરીને ઘઉં અને ડાંગરના ઉત્પાદનમાં) અભૂતપૂર્વ વધારો થયો હતો. આજે, ભારત પાસે અનાજનો સરપ્લસ સ્ટોક છે, જે તેની પોતાની જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે તેમજ મૈત્રીપૂર્ણ અને જરૂરિયાતમંદ દેશોને મદદ કરે છે.
ભારતનું પ્રથમ રોકેટ લોન્ચ
ભારતનું પ્રથમ રોકેટ 21 નવેમ્બર 1963ના રોજ તિરુવનંતપુરમ નજીકના થુબનથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું, જે ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમની શરૂઆત દર્શાવે છે. આજની તારીખમાં, ભારત તેના રોકેટ વડે પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં અન્ય દેશોના ઉપગ્રહોને વ્યવસાયિક રીતે સ્થાપિત કરવામાં પણ વૈશ્વિક ખેલાડી બની ગયું છે. અવકાશ ક્ષેત્રે ભારતની આગેકૂચ પાછળ ડૉ. વિક્રમ સારાભાઈ જેવા મહાન વૈજ્ઞાનિકની ઉર્જા અને ક્ષમતા હતી.
ઈસરોની રચના
પ્રથમ રોકેટના સફળ પ્રક્ષેપણ પછી 1969 માં ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) ની રચના કરવામાં આવી હતી. ISRO ની રચનાનો ઉદ્દેશ્ય અવકાશ વિકાસ ક્ષેત્રે ટેકનોલોજીના વિકાસ તેમજ અવકાશ વિજ્ઞાન અને ગ્રહ સંશોધનમાં સંશોધન તેમજ રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે હતો. ISRO એ અગાઉની ભારતીય રાષ્ટ્રીય અવકાશ સંશોધન સમિતિનું સ્થાન લીધું, જેની સ્થાપના 1962માં તત્કાલિન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને મહાન વૈજ્ઞાનિક વિક્રમ સારાભાઈ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. હવે ભારતનો સ્પેસ પ્રોગ્રામ ચંદ્ર અને મંગળ મિશન પર ફોકસ કરી રહ્યો છે. ચંદ્રયાન એ પહેલું મિશન છે, જેણે ચંદ્ર પર કોઈપણ સ્વરૂપમાં પાણીની શક્યતા શોધી કાઢી છે.
ઓપરેશન ફ્લડ (શ્વેત ક્રાંતિ)
13 જાન્યુઆરી, 1970ના રોજ ઓપરેશન ફ્લડ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તે વિશ્વનો સૌથી મોટો ડેરી વિકાસ કાર્યક્રમ હતો, જેણે દૂધ ઉત્પાદનના ક્ષેત્રમાં ભારતને જમીનથી આકાશ સુધી લઈ જાવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમની સફળતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે આ કાર્યક્રમની શરૂઆતમાં દૂધ ઉત્પાદનની બાબતમાં 50માં સ્થાને રહેલું ભારત માત્ર બે દાયકામાં જ દૂધ ઉત્પાદનમાં ટોચ પર પહોંચી ગયું હતું. ડોક્ટર વર્ગીસ કુરિયન ઓપરેશન ફ્લડના આર્કિટેક્ટ હતા.
ભારત ન્યુક્લિયર પાવર રાષ્ટ્ર બન્યું
ભારતે 18 મે, 1974ના રોજ પોખરણમાં પ્રથમ પરમાણુ પરીક્ષણ કરીને વિશ્વને પોતાની ક્ષમતાનો પરિચય કરાવ્યો હતો. પરંતુ, 24 વર્ષ પછી, 11 અને 13 મે, 1998 ના રોજ, જ્યારે DRDO અને પરમાણુ ઉર્જા આયોગે પોખરણમાં એક પછી એક 5 પરમાણુ પરીક્ષણો કર્યા, ત્યારે વિશ્વને ભારતની વક્રોક્તિ સ્વીકારવાની ફરજ પડી. આ પરીક્ષણો સાથે, દેશે સત્તાવાર રીતે વિશ્વમાં પોતાની ઓળખ બનાવી છે.
નીતિ આયોગનું બંધારણ
નીતિ આયોગની રચના અગાઉના આયોજન પંચના વારસાના આધારે કરવામાં આવી છે, જેણે દેશના વિકાસ માટે આયોજન અને અમલીકરણની રીતને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખી છે. તેની રચના 1 જાન્યુઆરી, 2015ના રોજ કરવામાં આવી હતી. તેમાં તમામ રાજ્ય સરકારો અને કેન્દ્ર સરકારના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ થાય છે અને સહકારી સંઘવાદના આધારે દેશના વિકાસ માટે કામ કરવાનો હેતુ ધરાવે છે. આર્થિક નીતિઓની રચના. નીતિ આયોગ પબ્લિક પોલિસી થિંક ટેન્ક તરીકે કામ કરે છે, જેણે દેશની આર્થિક પ્રગતિને અમલમાં મૂકવાનું સરળ બનાવ્યું છે.
ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ (GST)
દેશના તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા 1 જુલાઈ, 2017 થી દેશમાં ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ શાસનની શરૂઆત કરવામાં આવી છે. આ સિસ્ટમે ભારતમાં ટેક્સ સિસ્ટમ બનાવી વિસંગતતાઓ દૂર કરવામાં આવી છે અને ફરી એકવાર સહકારી સંઘવાદની ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પહેલ કરવામાં આવી છે. આ વ્યવસ્થાને કારણે દેશમાં ટેક્સ સિસ્ટમમાં એકરૂપતા સામાન્ય છે.જનતા અને ઉદ્યોગપતિઓની અનેક પ્રકારની મૂંઝવણો પણ ઘટી છે અને સરકારોની આવકમાં પણ વધારો થયો છે અને સાથે સાથે ભેદભાવ દૂર કરવાનો આધાર પણ મજબૂત બન્યો છે.