મહાત્મા ગાંધી તરીકે ઓળખાતા મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીએ 30 જાન્યુઆરી 1948ના રોજ અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા. લી, પરંતુ તેમના પાત્રને મોટા પડદા પર ઘણી વખત જીવંત કરવામાં આવ્યું હતું. મહાત્મા ગાંધીનો આજે નિર્વાણ દિવસ છે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો એ કલાકારો પર એક નજર કરીએ જેમણે એટલી જ હિંમત અને ઉત્સાહ સાથે પડદા પર બાપુનું પાત્ર ભજવ્યું.
'ગાંધી' માં બેન કિંગ્સલેએ(1982) તેમની ભૂમિકા ભજવી હતી. 1982 માં રિચાર્ડ એટનબરો દ્વારા નિર્દેશિત ઓસ્કાર વિજેતા ફિલ્મ બ્રિટિશ અભિનેતા બેન કિંગ્સલેએ 'ગાંધી'માં બાપુનું પાત્ર ભજવ્યું હતું, આ ફિલ્મે દર્શકોના દિલ અને દિમાગમાં ઊંડી છાપ છોડી હતી.
'હેરામ' (2000) માં નસીરુદ્દીન શાહ: કમલ હાસન અભિનીત, આ ફિલ્મ ભારતના ભાગલા અને નાથુરામ ગોડસે દ્વારા ગાંધીની હત્યાની આસપાસ ફરે છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે નસીરુદ્દીન શાહે એટનબરોની ફિલ્મમાં ગાંધીના રોલ માટે ઓડિશન આપ્યું હતું, જોકે આખરે આ રોલ કિંગ્સલેના મળ્યો હતો. 'હેરામ'માં નસીરુદ્દીનના ગાંધીના પાત્રને લી જો કિંગ્સલેના પ્રયત્નો જેટલી પ્રશંસા મળી ન હતી, પરંતુ તેમના અભિનય અને ગુજરાતી શબ્દોને યોગ્ય રીતે બોલવા માટે તેમને ખૂબ પ્રશંસા મળી હતી.
'નાઈન અવર્સ ટુ રામા' (1963)માં જે.એસ. કશ્યપ: અંગ્રેજીમાં બનેલી, માર્ક રોબિન્સનની આ ફિલ્મ ગાંધીની હત્યા પહેલા નાથુરામ ગોડસેના જીવનના નવ કલાકની છે. જર્મન અભિનેતા હોર્સ્ટ બુચોલ્ઝે ફિલ્મમાં ગોડસેની ભૂમિકા ભજવી હતી.
'સરદાર' (1993) માં અનુ કપૂર: સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલના જીવન પર આધારિત આ કેતન મહેતાની ફિલ્મમાં અનુ કપૂરે મહાત્મા ગાંધીની ભૂમિકા ભજવી હતી. મોટા પડદા પર આ મહાન નેતાની ભૂમિકા ભજવ્યા બાદ અનુક કપૂર ગાંધીજીની દાંડી કૂચ પર આધારિત ડોક્યુ ડ્રામા 'ખાર'માં પણ આ જ ભૂમિકામાં જોવા મળ્યા હતા.
'ધ મેકિંગ ઓફ મહાત્મા ગાંધી' (1996)માં રજત કપૂર: શ્યામ બેનેગલ દ્વારા નિર્દેશિત આ ફિલ્મમાં અભિનેતા રજત કપૂર ગાંધીના રોલમાં જોવા મળ્યો હતો. આ ફિલ્મમાં તેમના પાત્રે તેમને શ્રેષ્ઠ અભિનેતાનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર પણ જીત્યો હતો.
'ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર' (2000)માં મોહન ગોખલે: ફિલ્મ ગાંઘીજીના પાત્ર પર આધારિત ન હોવા છતાં, બી.આર. આંબેડકર પર આધારિત આ ફિલ્મમાં તેમને પોતાના અભિનય દ્વારા પોતાની હાજરીનો અહેસાસ કરાવ્યો હતો.
'ગાંધી, માય ફાધર' (2007) માં દર્શન જરીવાલાને આ સમીક્ષકો દ્વારા વખાણાયેલી ફિલ્મમાં તેમના અભિનયની લોકોએ ખૂબ પ્રશંસા કરી હતી અને તેમના ઉત્તમ પ્રયાસ માટે તેમને રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર પણ મળ્યો હતો.
'લગે રહો મુન્નાભાઈ' (2006) માં દિલીપ પ્રભાવલકર: સંજય દત્ત અભિનીત, આ ફિલ્મ માત્ર ગાંધીજી પર આધારિત ન હતી, પરંતુ તેમના ઉપદેશોને પણ પ્રકાશિત કરે છે. આ કોમેડી-ડ્રામા ફિલ્મના દિગ્દર્શક રાજકુમાર હિરાણી હતા. તે દર્શાવે છે કે ગાંધી આજે પણ શા માટે પ્રાસંગિક છે. દિલીપને આ બ્લોક બસ્ટર ફિલ્મમાં શ્રેષ્ઠ અભિનય માટે શ્રેષ્ઠ સહાયક અભિનેતાનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર પણ મળ્યો હતો.
સુરેન્દ્ર રાજન 'ધ લિજેન્ડ ઓફ ભગત સિંહ' (2002), 'વીર સાવરકર' (2001), 'બોસઃ ધ ફર્ગોટન હીરો' (2004): બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે મોટા પડદા પર સુરેન્દ્ર રાજને મોટાભાગે મહાત્મા ગાંધીનું પાત્ર ભજવ્યું છે. છતાં પણ તે બોલિવૂડનો જાણીતો ચહેરો નથી, પરંતુ આ ફિલ્મોમાં મહાત્મા ગાંધીના પાત્ર દ્વારા તેમણે પોતાની ક્ષમતા સાબિત કરી છે.
'મહાત્મા' (2009 તેલુગુ ફિલ્મ) આ ફિલ્મ એક ઉપદ્રવી પર બની છે, જેનું જીવન ત્યારે બદલાઈ જાય છે જ્યારે તેને અચાનક ગાંધીવાદની ખબર પડે છે. શ્રીકાંતે ફિલ્મમાં બાપુનું પાત્ર ભજવ્યું હતું.