ભારતનો ઇતિહાસ ત્રણ કાળમાં વહેંચાયેલું છે, એટલે કે પ્રારંભિક સમયગાળો, મધ્યયુગીન કાળ અને આધુનિક સમયગાળો. મધ્યયુગીન કાળના ભક્તિ યુગના પ્રખ્યાત સંતો, જેને લોકો સંત કબીર તરીકે ઓળખે છે અને જેમના દોહાઓ આજે પણ સાહિત્યનો અમૂલ્ય વારસો છે. સંત કબીર ખરેખર પૂર્ણ પરમેશ્વર છે જે લગભગ 624 વર્ષો પહેલા પોતાના તત્વજ્ઞાનનો પ્રચાર કરી ગયા. કબીર સાહેબના પ્રિય શિષ્ય, આદરણીય ધર્મદાસ જી, કબીર સાહેબ, કબીર સખી, વગેરેમાં કબીર સાહેબના અમૂલ્ય ભાષણોનું સંકલન કરો. આ સિવાય કબીર સાહેબે કરેલા બધા વિનોદનું સ્પષ્ટ વર્ણન આપણા વેદોમાં વર્ણવેલ છે.
કમલના ફુલ પર કબીર પરમેશ્વરનુ અવતરણ
કબીર સાહેબનુ પ્રાગટ્ય જ્યેષ્ઠ માસની પૂર્ણિમાને 1398 (સંવત 1455) બ્રહ્મમુહર્તાના સમયે કમળના ફૂલ પર દેખાયા હતા. કબીર જી વિશે એક ગેરસમજ છે કે તેનો જન્મ વિધવા બ્રાહ્મણના ગર્ભાશયમાંથી થયો હતો. પરંતુ આ અસત્ય છે. વેદોમાં વર્ણવેલ પદ્ધતિ અનુસાર, પરમ ભગવાન ભગવાન કબીર સાહેબ એક પ્રકાશ બીમનું શરીર ધારીને કમળના ફૂલ પર અવતાર લઈને શારીરિક શરીરમાં સતલોકથી આવ્યા હતા. ઋષિ અષ્ટાનંદ જી આ ઘટનાના સીધા સાક્ષી હતા.
પરમેશ્વર કબીર સાહેબનુ લાલન પાલન
પરમેશ્વર કબીર સાહેબનુ લાલન પાલન નીરુ અને નીમા નિ:સંતાન બ્રાહ્મણ દંપતી કબીર સાહેબના માતાપિતા તરીકે પસંદગી પામ્યા. ખરેખર તેમનુ નામ ગૌરીશંકર અને સરસ્વતી હતુ. તે સાચા શિવભક્ત હતા. બીજા દંભી બ્રાહ્મણો તેમની ઇર્ષા કરતા હતા. મુસ્લિમ કાઝીઓએ તેનો ફાયદો ઉઠાવ્યો, અને બળજબરીથી ધર્મરૂપાંતરણ કર્યા પછી તેમના નામ બદલીને નૂર અલી અને નિયામત કરવામાં આવ્યા, જેને અપભ્રમણ ભાષામાં નીરુ અને નીમા કહેવાયા. આજીવિકા મેળવવા માટે દંપતીએ વણકરનું કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.
જયેષ્ઠાની પૂર્ણિમાએ, જ્યારે નીરુ અને નીમા પણ સ્નાન માટે લહરતારા તળાવ પાસે પહોંચ્યા, ત્યારે તેમને કબીર સાહેબને કમળના ફૂલ પર શિશુના રૂપમાં મળ્યાં અને પછી તે બાળકને તેમની સાથે ઘરે લઈ આવ્યા.
નીમાના દીકરાએ 25 દિવસથી કંઇપણ સેવન કર્યું ન હતું, પરંતુ તે એક બાળક એટલું તંદુરસ્ત હતું કે જાણે દરરોજ એક કિલો દૂધ પીતુ હોય. બાળકના દૂધ ન પીવાને લીધે નીમા અને નીરુ ખૂબ જ ચિંતિત હતા. નીરુ-નીમાની આ ચિંતા દૂર કરવા કબીર પરમેશ્વરે શિવને પ્રેરણા આપી, શિવાજી ઋષિના રૂપમાં આવ્યા.
પછી કબીર જીના કહેવા પર શિવએ નીરુને કુંવારી ગાય (વાછરડુ) લાવવાનો આદેશ આપ્યો. તે કુંવારી ગાયને થપકી મારતાની સાથે જ નીચે મુકેલુ દૂધનુ વાસણ ભરાઈ ગયુ અને ભગવાન તે દૂધ ગ્રહણ કર્યુ. પૂર્ણ બ્રહ્મ કબીર સાહેબની આ લીલાનું વર્ણન વેદોમાં પણ છે.
જ્યારે કાજી બાળકનું નામકરણ કરવા નીરુના ઘરે આવ્યા, તેમણે કુરાન ખોલતાંની સાથે જ તેના બધા પત્રો પર કબીર-કબીર લખાય ગયુ અને કાજીએ કહ્યું કે તેનું નામ કબીર રાખવું જોઈએ. થોડા સમય પછી કાજી-મુલ્લા કબીર સાહેબની સુન્નત કરવા પહોંચ્યા. ઈશ્વરે તેમને એક લિંગની જગ્યાએ ઘણા લિંગ બતાવ્યા અને કહ્યું કે તમારા ધર્મમાં ફક્ત એક સુન્નત કરવાનો કાયદો છે, તમે હવે શું કરશો અને તેમને ઉપદેશ આપ્યો કે અલ્લાહે મનુષ્યને બનાવવા માટે કોઈ કસર છોડી નથી. આ લીલાને જોઈને કાઝી અને મુલ્લા ડરથી ભાગી ગયા.
કબીર સાહેબનુ સત્યલોક ગમન
કબીર સાહેબ જીએ લગભગ 120 વર્ષ સુધી વણકરની ભૂમિકા ભજવી અને તત્વજ્ઞાનનો પ્રચાર કર્યો. તે સમયે તે પ્રખ્યાત માન્યતા હતી કે કાશીમાં જે મૃત્યુ પામે છે તે સ્વર્ગમાં જાય છે અને જે મગહરમાં મરે છે તે નરકમાં જાય છે. ત્યારે કબીર સાહેબે કાશીના બધા પંડિતોને પડકાર આપ્યો કે મગહરમાં મારી સાથે ચાલો અને જુઓ કે હુ ક્યાં જાઉં છું? કબીર સાહેબના શિષ્યોમાં બંને ધર્મોના લોકો હતા જેમાં કાશી નરેશ રાજા બીરસિંહ બઘેલ અને મગહર રજવાડાના રાજા બીજલીખાન પઠાણ પણ હતા. બંને ધર્મોના લોકોએ કબીર સાહેબના શરીરના અંતિમ સંસ્કાર તેમના ધર્મ અનુસાર કરવાનું નક્કી કર્યું હતું અને જો તેઓને શરીર નહીં મળે તો ગૃહ યુદ્ધની સંપૂર્ણ તૈયારીઓ પણ કરી હતી. ભગવાન કબીર બધુ જાણતા હતા.
પરમેશ્વર કબીર જી મગર પહોંચ્યા અને વહેતા પાણીમાં સ્નાન કરવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. બિજલી ખાન પઠાણે શિવના શ્રાપથી સુકાઈ ગયેલી અમી નદી વિશે જણાવ્યું હતું. ત્યારે ભગવાન કબીર જીએ અમી નદીમાં પાણીનો પ્રવાહ કર્યો. કબીર જી માટે ચાદર મુકવામાં આવી હતી, તેના ઉપર કેટલાક ફૂલો ફેલાયા હતા અને કબીર સાહેબ જી તેમના ઉપર સૂઈ ગયા અને ઉપરથી બીજી ચાદર ઢાંકી દીધી. તિથિ એકાદશી, માગ શુક્લ પક્ષ, વર્ષ 1518 (સંવત 1575) માં, પરમ ભગવાન કબીર સાહેબ જી શારીરિક રીતે આ દુનિયા છોડી ગયા. ભગવાન કબીર સાહેબ જીએ ત્યાં આકાશવાણી દ્વારા ઉપસ્થિત દરેકને કહ્યું કે તે સ્વર્ગથી સ્થાને સતલોક જઇ રહ્યો છે અને હિન્દુઓ અને મુસ્લિમોને આદેશ આપ્યો કે કોઈએ એકબીજા સાથે લડવું ન જોઈએ અને જે પણ ચાદરની નીચે મળે છે તેને અડધુ-અડધુ વહેચી લેવામાં આવે. ઈશ્વરે હિન્દુઓ અને મુસ્લિમોને પ્રેમથી જીવવા આશીર્વાદ આપ્યા હતા, જે હજી પણ મગહરમાં દેખાય છે.
જ્યારે ત્યાં હાજર લોકોએ ચાદર હટાવી તો ત્યા માત્ર સુગંધિત ફૂલો જ મળ્યાં હતાં. બંને ધર્મોએ તે સુગંધિત ફૂલોને પરસ્પર વહેંચી લીધા અને તેમના પર સ્મારક બનાવ્યું. આજે પણ આ સ્મારક મગહરમાં હાજર છે. કાશીમાં કબીર ચૌરા નામના સ્મારક પર કેટલાક ફૂલો મુકવામાં આવ્યા છે.