Govardhan Puja- ગોવર્ધન પૂજા ગોવર્ધન પૂજા અને અન્નકૂટ ઉત્સવ કાર્તિક શુક્લ પ્રતિપદાના દિવસે દિપાવલીના બીજા દિવસે ઉજવવામાં આવે છે.
ગોવર્ધન પૂજા 14 નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવશે અને પૂજાનો શુભ સમય સવારે 4.18 થી 8.43 સુધીનો છે. ગોવર્ધન પૂજા 2023 તારીખ: ગોવર્ધન પૂજા કારતક મહિનાના શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિએ કરવામાં આવે છે.
દિવાળીના બીજા દિવસે ઉત્તર અને મધ્ય ભારતમાં ગોવર્ધન પૂજા પ્રચલિત છે. આ દિવસને અન્નકૂટ ઉત્સવ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ દિવસને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પાડવો કહેવામાં આવે છે. આ દિવસને ગેમિંગ ડે પણ કહેવામાં આવે છે. દિવાળીની શ્રેણીમાં આ ચોથો તહેવાર છે.
આ તહેવાર શા માટે ઉજવવામાં આવે છે: અન્નકૂટ/ગોવર્ધન પૂજા ભગવાન કૃષ્ણના અવતાર પછી દ્વાપર યુગથી શરૂ થઈ હતી. આ બ્રજવાસીઓનો મુખ્ય તહેવાર છે. જ્યારે બ્રજના લોકોને મુશળધાર વરસાદથી બચાવવા માટે કૃષ્ણે ગોવર્ધન પર્વતને પોતાની નાની આંગળી પર 7 દિવસ માટે ઉપાડીને ઈન્દ્રની આરાધના કરી અને તેમના સુદર્શન ચક્રની અસરથી બ્રજના લોકો પર પાણીનું એક ટીપું પણ પડ્યું નહીં, બધા ગોપ-ગોપિકાઓ તેમની છાયામાં આનંદથી રહ્યા, ત્યારે બ્રહ્માજીએ ઈન્દ્રને કહ્યું કે શ્રી કૃષ્ણએ પૃથ્વી પર જન્મ લઈ લીધો છે, તેમની સાથે વેર લેવુ યોગ્ય નથી.
પછી શ્રી કૃષ્ણ અવતાર વિશે જાણીને ઈન્દ્રદેવ આ કૃત્યથી ખૂબ જ શરમ અનુભવી ને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની માફી માંગી. ભગવાન કૃષ્ણએ 7મા દિવસે ગોવર્ધન પર્વતને નીચે મૂક્યો અને દર વર્ષે ગોવર્ધન પૂજા કરીને અન્નકૂટ ઉત્સવ ઉજવવાનો આદેશ આપ્યો. ત્યારથી આ તહેવાર 'અન્નકૂટ' તરીકે ઉજવવામાં આવવા લાગ્યો.
ભગવાનને નામે છપ્પન ભોગ બનાવવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે અન્નકૂટ ઉત્સવ મનાવવાથી વ્યક્તિને લાંબુ આયુષ્ય અને સ્વાસ્થ્ય મળે છે. તેનાથી દરિદ્રતાનો પણ નાશ થાય છે અને વ્યક્તિ જીવનભર સુખી અને સમૃદ્ધ રહે છે. એવું પણ માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ આ દિવસે દુખીરહે છે, તો તે આખું વર્ષ દુખી રહે છે, તેથી આ દિવસે આ તહેવાર ખૂબ જ આનંદ સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
આ તહેવાર કેવી રીતે મનાવાય છે -
લોકો આ દિવસે વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ બનાવીને ગોવર્ધનની પૂજા કરે છે. આ દિવસે પરિવારના તમામ સભ્યો એક જગ્યાએ એકઠા થાય છે અને ગોવર્ધન અને શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કર્યા બાદ સાથે ભોજન કરે છે અને શુકન સ્વરૂપે જુગાર પણ રમે છે. લોકો ગાયના છાણથી ગોવર્ધન બનાવીને પૂજા કરે છે અને અનેક પ્રકારની વાનગીઓ એટલે કે 56 ભોગ બનાવીને ભગવાનને ધરાવે છે.
આ દિવસે ગાયના છાણમાંથી ગોવર્ધનનો આકાર બનાવીને પાસે બેઠેલા કૃષ્ણની સામે ગાય અને ગોવાળની કંકુ, ચોખા, ફૂલ, પાણી, મોલી, દહીં અને તેલનો દીવો પ્રગટાવીને તેમની પૂજા અને પરિક્રમા કરવામાં આવે છે. અન્નકૂટ ઉત્સવ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ઉજવવામાં આવે છે કારણ કે આ દિવસે નવા અનાજની શરૂઆત ભગવાનને ભોગ લગાવીને કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ગાય અને બળદ જેવા પ્રાણીઓને સ્નાન કરાવીને ધૂપ-ચંદન અને ફૂલોની માળા પહેરાવી પૂજા કરવામાં આવે છે અને ગૌમાતાને મીઠાઈ ખવડાવીને આરતી કરીને પ્રદક્ષિણા કરવામાં આવે છે.