આત્મહત્યાની પ્રવૃત્તિ માનસિક સ્વાસ્થ્ય સાથે જોડાયેલ એક ગંભીર વિષય છે. લોકો મોટેભાગે હતાશા કે અન્ય માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વિશે વાત કરતા નથી. જે રીતે લોકો ડાયાબિટીસ જેવી શારીરિક બીમારીઓ વિશે મુક્ત રીતે વાત કરે છે એ રીતે માનસિક સ્વાસ્થ્યના મુદ્દા પર પણ ચર્ચા કરવામાં સંકોચ ન કરવો જોઈએ. આપણે લોકોને તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્ય વિશે વાત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ.
આપણે આપણી યુવા પેઢીને ખાતરી આપવાની જરૂર છે કે તેઓ એકલા નથી. સમાજમાં માનવીય મૂલ્યો અને માનવતાની કોઈ કમી નથી અને તેમની મદદ કરવા માટે ઘણા લોકો છે. આ ટ્રસ્ટ માત્ર યુવાનો માટે નથી; તેના બદલે તે ગૃહિણીઓ સહિત સમાજના અન્ય તમામ વર્ગો માટે છે જેઓ આખો દિવસ ઘરમાં કામ કરીને એકલવાયું જીવન જીવે છે.
આ ઉપરાંત ભલે બીજા લોકો પોતાની સમસ્યાઓ વિશે વાત ન કરે પણ છતા આપણે આ વિષે સતર્ક રહીને ફેરફાર લાવી શકીએ છીએ. જ્યારે તમે કોઈને ઉદાસ જુઓ છો, ત્યારે તેની પાસેથી આમ જ પસાર ન થઈ જશો. તેમની પાસે થોભો અને તેમને પૂછો, “અરે, શું વાત છે? શું હું તમને મદદ કરી શકું?" લોકો સાથે જોડાવવું અને તેમને મદદ કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. આમ કરવાથી આપણે ઘણા લોકોના દિલ અને દિમાગને હળવા કરી શકીએ છીએ.
થોડા વર્ષો પહેલા 2014 માં, અમે "હેપ્પીનેસ સર્વે" શરૂ કર્યો હતો. અમારા સ્વયંસેવકો ઘેર ઘેર ગયા અને લોકોને તેમની ખુશી અને તેમની સમસ્યાઓ વિશે કેટલાક પ્રશ્નો પૂછ્યા. જ્યારે અમારા સ્વયંસેવકોએ અન્ય લોકોને આ પ્રશ્ન પૂછ્યો ત્યારે લોકોએ ઘણી રાહત અનુભવી.
એક મહિલાએ હેપ્પીનેસ સર્વેનો જવાબ આપતા કહ્યું કે તે પહેલી વાર છે જ્યારે કોઈએ તેને પૂછ્યું કે "શું તે ખુશ છે અને શું તેને કોઈપણ વસ્તુની જરૂર છે." હકીકતમાં, વાતચીત પહેલા તે ખૂબ જ ભાવુક અને ઉદાસી અનુભવી રહી હતી. તેથી આ એક એવી વસ્તુ છે જેની સમગ્ર સમાજે તત્પર જોવી જોઈએ અને એકબીજાને ટેકો આપવો જોઈએ.
અમે એ જોયુ છે કે જ્યારે લોકો આ પ્રકારની ડિપ્રેશન અથવા આત્મહત્યાની લાગણીઓમાંથી પસાર થાય છે ત્યારે તેમની જીવન શક્તિ ઘણી વાર ખતમ થઈ જાય છે, જે ડિપ્રેશન અને આત્મહત્યાના વિચારો તરફ દોરી શકે છે. આવા સંજોગોમાં વ્યાયામનો અભ્યાસ કરવાથી અમુક અંશે મદદ મળી શકે છે પરંતુ તે થાકનું કારણ પણ બની શકે છે. તેથી, જેમને વ્યાયામ કરવી મુશ્કેલ અથવા કંટાળાજનક લાગે છે, તેમને માટે યોગ અને ધ્યાન થાક્યા વિના પ્રાણ સ્તર વધારવામાં અસરકારક છે. પ્રાણશક્તિના સ્તરને વધારવામાં સંગીત પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. જ્યારે આપણી અંદર વધુ પ્રાણશક્તિ હોય છે, ત્યારે નકારાત્મક વિચારોની શક્યતા ઓછી થાય છે.
સુખ ઘણીવાર વિસ્તરણની લાગણી સાથે સંકળાયેલું હોય છે. જ્યારે આપણી પ્રશંસા થાય છે, ત્યારે આપણી અંદર વિસ્તરણની લાગણી થાય છે. તેનાથી વિપરીત, અપમાન આપણને સંકુચિત અનુભવ કરાવે છે. યોગ વિજ્ઞાન અનુસાર, ચેતનામાં વિસ્તરણ અને સંકોચનની આ સંવેદનાને સમજવી મહત્વપૂર્ણ છે. સંગીત જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત રહેવું, ખુશ લોકો અથવા બાળકો સાથે સમય વિતાવવો, નૃત્ય અને ધ્યાન ઊર્જાના સ્તરને વધારવામાં મદદ કરી શકે છે.
આ ઉપરાંત યોગ અને ધ્યાન જેવી પ્રવૃત્તિઓ વ્યક્તિની માનસિક સ્થિતિ, ઉર્જા સ્તર અને જીવનની એકંદર ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર સુધારો કરી શકે છે. આ કસરતો ઓછી ઉર્જા અને અરુચિની લાગણીઓને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે, જે આપણને વધુ સારા અને વધુ ગતિશીલ જીવન તરફ દોરી જાય છે.
જ્યારે પણ કોઈને કોઈ નકારાત્મક વિચારો આવે અથવા ભારે લાગે, ત્યારે તેણે બહાર જવું જોઈએ અને જરૂરિયાતમંદ લોકો સાથે વાત કરવી જોઈએ અને તેમને પૂછવું જોઈએ કે "તે જરૂરિયાતમંદ લોકો માટે તેઓ શું કરી શકે છે." માત્ર જાગૃતિ કે તેઓ અન્ય ઘણા લોકોને મદદ કરવા માટે અહીં છે તે તરત જ તેમને હકારાત્મક વિચારોથી ભરી દેશે, તેથી આવા લોકોએ કોઈ ને કોઈ સેવા પ્રોજેક્ટમાં ભાગ લેવો જોઈએ. પછી તમે જોશો કે તેમની પાસે આવા નકારાત્મક વિચારો માટે સમય જ નહી રહે. તેથી સવારે ઉઠો અને આખો દિવસ ગરીબ લોકોની સેવામાં વ્યસ્ત રહો. આ રીતે તેઓ રાત્રે થાકી જશે અને જ્યારે તેઓ સૂઈ જશે ત્યારે તેઓ સારી અને ઊંડી ઊંઘ લઈ શકશે.
જ્યારે તમે ખાલી બેઠા હોય ત્યારે ધ્યાન કરો. જો તમને વારંવાર આવા વિચારો આવે છે, તો તેનો અર્થ એ કે તમે પૂરતો વ્યાયામ નથી કરી રહ્યા; તમારે જોગિંગમાં જવું જોઈએ. આનાથી તમારા શરીરમાં રક્ત પરિભ્રમણ વધુ સારું થશે.
આ ઉપરાંત માહિતીપ્રદ પુસ્તકો વાંચો. ભગવદ ગીતા, ઉપનિષદ અથવા પ્રેરણાદાયી નોટબુક દરરોજ વાંચો, ભલે માત્ર એક પાનું વાંચો. જો તમે તમારી જાતને જ્ઞાન, સંગીત અને સેવામાં વ્યસ્ત રાખશો તો વારેઘડીએ આવા વિચારો નહીં આવે.