yugadya shaktipeeth - દેવી ભાગવત પુરાણમાં 108, કાલિકા પુરાણમાં 26, શિવચરિત્રમાં 51, દુર્ગા શપ્તસતી અને તંત્રચૂડામણિમાં 52 જણાવવામાં આવી છે. સામાન્ય રીતે: 51 શક્તિપીઠો ગણવામાં આવે છે. તંત્રચુડામણિમાં લગભગ 52 શક્તિપીઠોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આ વખતે માતા સતીની શક્તિપીઠોમાં મનસા દાક્ષાયણી કૈલાશ માનસરોવર શક્તિપીઠ વિશે માહિતી રજૂ કરવામાં આવી છે.
કેવી રીતે બન્યું આ શક્તિપીઠઃ જ્યારે મહાદેવ શિવજીની પત્ની સતી પોતાના પિતા રાજા દક્ષના યજ્ઞમાં પોતાના પતિનું અપમાન સહન ન કરી શક્યા ત્યારે તેઓ તેજ યજ્ઞમાં કુદીને ભસ્મ થઈ ગયા. જ્યારે ભગવાન શિવને આ વાતની જાણ થઈ ત્યારે તેમણે પોતાના ગણ વીરભદ્રને મોકલી, યજ્ઞ સ્થળનો નાશ કર્યો અને રાજા દક્ષનું માથું કાપી નાખ્યું. બીજી બાજુ ભગવાન શિવ પોતાની પત્ની સતીના બળી ગયેલા શરીરને લઈને વિલાપ કરતા સર્વત્ર ફરતા હતા. જ્યાં પણ માતાના શરીરના અંગો અને ઘરેણા પડ્યા, ત્યાં શક્તિપીઠ બની ગયુ.
યુગદ્ય- ભૂતધાત્રી શક્તિપીઠઃ તંત્ર ચૂડામણિ અનુસાર, પશ્ચિમ બંગાળના વર્ધમાન જિલ્લામાં ખિરગ્રામ (ક્ષીરગ્રામ)માં જુગદ્ય (યુગદ્ય) સ્થાન પર માતાનો જમણો અંગૂઠો પડ્યો હતો. તેની શક્તિ યુગદ્ય અથવા ભૂતધાત્રી છે અને શિવને ક્ષીર ખંડકા (દૂધનો કાંટો) કહેવામાં આવે છે. દેવી યુગદ્યાની ભદ્રકાલી મૂર્તિ ક્ષીરગ્રામની ભૂત-વાહક મહામાયા સાથે એક થઈ ગઈ.
'ભૂતધાત્રીમહામાયા ભૈરવઃ દૂધનો કાંટો. ઉંમરની શરૂઆતમાં, મહાદેવી, મારો જમણો અંગૂઠો મારો પગ છે.' - તંત્ર ચૂડામણી
યુગદ્ય શક્તિપીઠ મહાકુમાર-મંગલકોટ થાણા હેઠળના 'ક્ષીરગ્રામ' ખાતે વર્ધમાન જંકશનથી 39 કિમી ઉત્તર-પશ્ચિમ અને કટવાના 21 કિમી દક્ષિણ-પશ્ચિમમાં આવેલું છે. ત્રેતાયુગમાં, અહિરાવણે અંડરવર્લ્ડમાં જેની પૂજા કરી હતી તે કાલિ યુગદ્ય હતો.
કહેવાય છે કે અહિરાવણના કેદમાંથી રામ અને લક્ષ્મણને છોડાવ્યા પછી, હનુમાન દેવીને પોતાની સાથે લાવીને ક્ષીરગ્રામમાં મૂક્યા. ઘણા બંગાળી ગ્રંથો ઉપરાંત, દેવીનું વર્ણન ગાંધર્વ તંત્ર, સાધક ચૂડામણિ, શિવચરિત અને કૃતિવાસી રામાયણમાં કરવામાં આવ્યું છે. ઘણા બંગાળી ગ્રંથો ઉપરાંત, દેવીનું વર્ણન ગાંધર્વ તંત્ર, સાધક ચૂડામણિ, શિવચરિત અને કૃતિવાસી રામાયણમાં કરવામાં આવ્યું છે.
