ફક્ત દૂધ જ નથી, પરંતુ હવે રાજસ્થાનના ખેડૂતો માટે ગૌમૂત્ર આવકનું એક મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત બની ગયું છે. રાજસ્થાનમાં પશુપાલન ક્ષેત્રમાં કામ કરતા ખેડૂતોના જણાવ્યા મુજબ, ગૌમૂત્રની સાથે દૂધની વેચાણ પણ ઝડપથી વધી રહ્યું છે. ટીઓ આઈ માં એક અહેવાલ મુજબ રાજસ્થાનમાં ગીર અને થરપારકર જાતિની ગાયનો ગોમૂત્ર જથ્થાબંધ બજારમાં 15 થી 30 રૂપિયા / લિટર પર વેચાઈ રહ્યુ છે. પરંતુ 25 લિટર 22 રૂ ગાય દૂધ વેચાય છે. આ કારણે, રાજસ્થાનના ડેરી ખેડૂતોની આવકમાં આશરે 30 ટકાનો વધારો થયો છે.
ગોમૂત્ર પણ બન્યું ખેતોની આવકનો મુખ્ય સ્ત્રોત જયપુરના ખેડૂત કૈલાશ ગુજ્જરએ ટીઓઆઈને જણાવ્યું કે જૈવિક ખેતીથી સંકળાયેલા લોકોથી ગોમૂત્ર ખરીદવું શરૂ કરે દીધું છે. ગાયના દૂધ સાથે ગોમૂત્ર ના કારણે તેમની આવક તેની આવક લગભગ 30 ટકા વધી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે ગોમૂત્ર કાર્બનિક ખેતી માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. કાર્બનિક ખેતી કરનારા ખેડૂતો રાસાયણિક ખાતરના વિકલ્પ તરીકે ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ કરે છે. આ ઉપરાંત, ગૌમુત્રનો ઉપયોગ દવા અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં પણ થાય છે. કૈલાસ ગુજ્જર જણાવ્યું કે ગોમૂત્ર એકત્રિત કરવા એ આખી રાત ગાય પર નજર રાખે છે. તેમના પ્રયત્નો એ છે કે ગૌમૂત્ર જમીન પર વેડફાઇ નથી. ગુર્જરે કહ્યું કે તે છેલ્લા બે દાયકાથી ગાયનું દૂધ વેચી રહ્યું છે. દૂધ વેચનાર ઓમપ્રકાશ મીનાએ જણાવ્યું હતું કે તે જયપુરમાં ગીર ગાયોની ગાયની મૂત્ર ખરીદે છે. તેઓએ કહ્યું કે તેઓ ગૌમૂત્રને લગભગ 30 રૂપિયાથી લઈને 50 રૂપિયા પ્રતિ લિટર વેચી રહ્યા છે. તે સજીવ ખેતીના ખેડૂતો માટે સૌથી વધુ માગ છે. ખેડૂતો 'આવક TOI લગભગ 30 ટકા વધારો અહેવાલ મુજબ રાજ્ય સરકાર હેઠળ ઉદયપુર મહારાણા પ્રતાપ કૃષિ અને ટેકનોલોજી યુનિવર્સિટી 300 દર મહિને માંથી પેશાબ 500 લિટર ખરીદી છે. આ ગૌમૂત્ર કાર્બનિક ખેતી પ્રોજેક્ટ્સમાં વપરાય છે. રાજસ્થાન જણાવ્યું કે સરકાર ગોપાલન વિભાગ પ્રધાન ઓટા રામ દેવાસી ડેરી રાજસ્થાનમાં 2562 સરકાર પરથી સંચાલિત ગોશાળા છે, જે લગભગ 8 લાખ 58 હજાર 960 ગાય છે.
