ભારત પર 50% અમેરિકી ટૈરિફનુ એલાન, કેમ બગડ્યા ભારત-યુએસ વચ્ચેના સંબંધો ? ટ્રંપને કંઈ વાતનુ ખોટુ લાગ્યુ, હાલ બંને દેશ વચ્ચે કેવી સ્થિતિ ?
ગુરુવાર, 7 ઑગસ્ટ 2025 (11:34 IST)
આ સમગ્ર ઘટનાક્રમ વચ્ચે, પ્રશ્નો ઉભા થવા લાગ્યા છે કે અમેરિકા અને ભારત વચ્ચે વેપાર કરાર અંગે વાતચીત ક્યારથી ચાલી રહી છે? અમેરિકા અને વિવિધ દેશો વચ્ચેના વેપાર કરારોની ભારત સાથેની વાતચીત પર કેવી અસર પડી? ભારતીય પ્રતિનિધિઓ દ્વારા અમેરિકાને આપવામાં આવેલ ટેરિફ પ્રસ્તાવ શું હતો? આ ઉપરાંત, ટ્રમ્પ છેલ્લી ઘડીએ આ કરારથી કેમ ગુસ્સે થયા અને હવે આગળનો રસ્તો શું છે? ચાલો જાણીએ...
ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે વેપાર કરાર પર વાતચીત ક્યારથી ચાલી રહી છે?
ટ્રમ્પે રાષ્ટ્રપતિ પદ સંભાળ્યાના લગભગ એક મહિના પછી, ફેબ્રુઆરીમાં ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે વેપાર કરાર પર વાટાઘાટો શરૂ થઈ હતી. એટલે કે, ભારત એવા કેટલાક દેશોમાંનો એક હતો જેમણે શક્ય તેટલી વહેલી તકે અમેરિકા સાથે વેપાર કરારને પ્રાથમિકતા આપી હતી. બંને દેશોએ વેપાર વાટાઘાટો માટે તેમના પ્રતિનિધિમંડળોની પણ જાહેરાત કરી હતી. જોકે, છેલ્લા પાંચ મહિનામાં પાંચ બેઠકો છતાં, ભારત અને અમેરિકા કોઈ કરાર પર પહોંચી શક્યા નથી.
ઉલ્લેખનીય છે કે અમેરિકી ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેડી વૈસ આ વર્ષે એપ્રિલમાં ભારત આવ્યા હતા. તેમની સાથે આવેલ પ્રતિનિધિમંડળે ભારત સાથે વાતચીતના મસોદાને અંતિમ રૂપ પણ આપ્યુ. એવુ મનવામાં આવી રહ્યુછે કે આ બેઠક પછી ભારતને અનેક ક્ષેત્રોમાં છૂટ મળી ગઈ. ત્યારે સામે આવ્યુ હતુ કે ભારતે અમેરિકાને તેના ઔઘોગિક ઉત્પાદોના નિકાસ પર કોઈ પણ ટૈરિફ ન લગાવવાનો પ્રસ્તાવ આપ્યો હતો. ઓદ્યોગિક ઉત્પાદ અમેરિકા તરફથી ભારતને કરવામા6 આવતા કુલ નિકાસના 40 ટકા છે. ભારતે આલ્કોહોલની સાથે અમેરિકી કારો પર પણ ટૈરિફ લગાવવાનો પ્રસ્તાવ આપ્યો હતો. ઔદ્યોગિક ઉત્પાદ અમેરિકાની તરફથી ભારત માટે કરવામાં આવતા કુલ નિકાસના 40 ટકા છે. ભારતે આલ્કોહોલની સાથે અમેરિકા કારો પર પણ ટૈરિફ લગાવવાનો પ્રસ્તાવ આપ્યો હતો. ઔદ્યોગિક ઉત્પાદ અમેરિકા તરફતેહે ભારતને કરવામાં આવતા કુલ નિકાસના 40 ટકા છે. ભારતે આલ્કોહોલ તેમજ અમેરિકન કાર પરના ટેરિફ દર ઘટાડવા સંમતિ આપી હતી. તેણે અમેરિકાની ઊર્જા અને શસ્ત્રોની ખરીદીમાં 25 અબજ ડોલરનો વધારો કરવાની પણ ખાતરી આપી હતી જેથી તેની દ્વિપક્ષીય વેપાર ખાધ 45 અબજ ડોલર ઓછી થાય.
એવું કહેવાય છે કે પાંચમા રાઉન્ડની બેઠક આવી ત્યાં સુધીમાં બંને દેશોએ તેમના મતભેદો ઉકેલી લીધા હતા. ટ્રમ્પે આ અંગે ટૂંક સમયમાં 'મોટી ડીલ'ની પણ જાહેરાત કરી હતી. જોકે, આમ છતાં, ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્ર ભારત દ્વારા ટેરિફમાં ઘટાડાથી ખુશ નહોતું. બીજી તરફ, ભારતીય અધિકારીઓ આશા રાખતા હતા કે તેઓ ફક્ત ટેરિફ મુક્તિ આપીને તેમના કૃષિ અને ડેરી ક્ષેત્રને બચાવી શકશે.
અમેરિકા અને અન્ય દેશો વચ્ચે વેપાર સમજૂતીની કેવી થઈ અસર?
ન્યુઝ એજંસી રોયટર્સએ વેપાર સમજૂતીને લઈને વાતચીતમાં સામેલ રહેલ ભારત અને અમેરિકાના ટોચના અધિકારીઓ સાથે વાતચીત કરી છે. જેના હવાલા પર દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે અમેરિકા જેમ જેમ દક્ષિણ પૂર્વી એશિયાઈ દેશો જેવા કે વિયેતનામ, ઈંડોનેશિયા, જાપાન વગેરે પાસેથી પોતાની મરજી મુજબ વેપાર સમજૂતીની તરફ પહોચવા લાગ્યા એવા જ એમને ભારતની સાથે થનારી પોતાની વાતચીતમાં ખુદને માટે વધુ તક દેખાવવા લાગી. છેવટે યૂરોપીય સંઘ સાથે થયેલા વેપાર સમજૂતીએ અમેરિકા-ભારત ની વાતચીતમાં ટ્રંપ પ્રશાસનને વધુ શરત લગાવવાની તક આપી દીધી. બીજી બાજુ ભારતીય અધિકારી કેટલાક સેક્ટર્સને ભારત માટે મહત્વના બતાવતા અમેરિકી માંગો આગળ નમ્યા નહી.
વેપાર સમજૂતી માટે અમેરિકાને ભારતે શુ-શુ પ્રસ્તાવ આપ્યા?
રિપોર્ટ્સ મુજબ પાંચમા ચરણની વાતચીત દરમિયાન ભારતીય પ્રતિનિધિમંડળે અમેરિકા પાસે 10 ટકા આધારભૂત ટૈરિફને હટાવવાની માંગ મુકી દીધી. એટલુ જ નહી ટ્રંપ તરફથી સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ અને ઓટો સેક્ટર પર ટૈરિફને પણ પરત લેવાની વાત કરી. જો કે જ્યારે જાપાન અને યૂરોપીય સંઘે અમેરિકા સાથે આ સેક્ટરો પર વાત કર્યા વગર જ વધુ ટૈરિફ લગાવવાની મંજુરી બતાવી દીધી તો ટ્રંપે તેને પોતાની જીતના રૂપમાં જોવામાં આવવા લાગી. ત્યારબાદ ભારતીય પ્રતિનિધિમંડળ ને એ સંકેત મળી ગયો કે અમેરિકા આ ટૈરિફને ઓછો નહી કરે. આ દરમિયાન ભારત તરફથી બાકીના દેશોની જેમ જ 15 ટકા ટૈરિફ દર પર જ સમજૂતીની કોશિશ કરવામાં આવી.
સમજૂતીના અંતિમ ચરણ પર પહોચવા છતા કેમ વિફર્યા ટ્રંપ ?
વ્હાઇટ હાઉસના અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, મોટાભાગના દેશો પાસેથી ઇચ્છિત સોદો મળ્યા પછી ટ્રમ્પ પ્રભુત્વ ધરાવતા બન્યા. તેમણે વધુ બજાર ઍક્સેસ, વધુ રોકાણ અને અન્ય દેશો સાથે લઘુત્તમ ટેરિફ કરારો પર આગ્રહ રાખવાનું શરૂ કર્યું, જેથી તેઓ તેને અમેરિકામાં પોતાની જીત તરીકે રજૂ કરી શકે. જોકે, ભારત આવી છૂટ આપવા તૈયાર નહોતું.
બીજી બાજુ, જ્યારે આ વર્ષે મે મહિનામાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે સંઘર્ષ ફાટી નીકળ્યો, ત્યારે ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે તેને રોકવા માટે બંને દેશો સાથે વાતચીત કરી. જોકે, ટ્રમ્પે એક ડગલું આગળ વધીને ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે યુદ્ધવિરામનો શ્રેય લેવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે વિવિધ પ્લેટફોર્મ પર પોતાના દ્વારા સંઘર્ષ રોકવાની વાત કરી. જોકે, ભારતે દરેક પ્રસંગે તેમના દાવાને નકારી રહ્યુ હતુ. ટ્રમ્પના સતત દાવાઓએ બંને દેશો વચ્ચેના કરારમાં વધુ વિલંબ કર્યો અને આજે છેવટે ભારત-અમેરિકા વેપારના મુદ્દા પર આ તબક્કે ઉભા છે.
ભારત-અમેરિકા માટે હવે ભવિષ્યની શક્યતાઓ શું છે?
ભારત પર અમેરિકા તરફથી ટેરિફ 7 ઓગસ્ટથી અમલમાં આવશે. જોકે, બંને દેશો વેપાર કરાર અંગે ઓગસ્ટના મધ્યમાં વાતચીત કરશે. આ સમયગાળા દરમિયાન યુએસ પ્રતિનિધિમંડળ કેટલીક શરતો સાથે ભારતની મુલાકાત લેશે. એવું જાણવા મળ્યું છે કે ભારત કૃષિ અને ડેરી ક્ષેત્રમાં કેટલીક છૂટછાટો જાહેર કરી શકે છે. સાથે જ ભારત રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદીના સમાન દરે ઊર્જા ખરીદી વધારવા માટે પણ અમેરિકા સાથે વાત કરી શકે છે.
ભૂતપૂર્વ યુએસ વેપાર પ્રતિનિધિ માર્ક લિન્સકોટના જણાવ્યા મુજબ, એક સમયે બંને દેશો વેપાર કરારની ખૂબ નજીક હતા. જોકે, હજુ મોડું થયું નથી. બંને દેશોના પ્રધાનમંત્રીઓ ટૂંક સમયમાં એકબીજા સાથે વાત કરીને આ મુદ્દાનો ઉકેલ લાવી શકે છે.
