Indian Currency Interesting Facts - ભારતીય નોટો પર મહાત્મા ગાંધીની તસ્વીર જ કેમ ? હવે કર્યો RBI એ ખુલાસો, જાણો અસલી કારણ

શું તમે જાણો છો કે ભારતીય રૂપિયા પર ફક્ત મહાત્મા ગાંધીની તસવીર જ કેમ દેખાય છે? અન્ય કોઈ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, કવિ કે નેતાની કેમ નહીં? હવે આ પ્રશ્નનો જવાબ RBI એ જ આપ્યો છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ કહ્યું છે કે ભારતીય રૂપિયા પર પ્રસિદ્ધ વ્યક્તિનું ચિત્ર લગાવવા માટે રવિન્દ્રનાથ ટાગોર, મધર ટેરેસા સહિત ઘણા નામો પર વિચાર કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ સર્વસંમતિ મહાત્મા ગાંધીના નામ પર હતી. તે સર્વસંમતિનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે ગાંધીજીનું ચિત્ર લાંબા સમયથી નોટ પર રહ્યું છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) ના કાર્યપ્રણાલી પર બનેલી એક દસ્તાવેજીમાં આ વાત કહેવામાં આવી છે.

એટલા માટે એક પ્રખ્યાત વ્યક્તિનું ચિત્ર મૂકવામાં આવ્યું હતું

કેન્દ્રીય બેંકે કહ્યું, પાછળથી ખ્યાલ આવ્યો કે જો બેંક નોટ પર કોઈ પ્રખ્યાત વ્યક્તિનું ચિત્ર હોય, તો તેને ઓળખવું સરળ બને છે. જો નકલી નોટની ડિઝાઇન સારી ન હોય, તો પ્રખ્યાત વ્યક્તિનું ચિત્ર લોકો માટે વાસ્તવિક અને નકલી નોટ ઓળખવાનું સરળ બનાવે છે. ભારતીય સંદર્ભમાં નોટની ડિઝાઇન અને સુરક્ષા સુવિધાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, ઘણી એવી હસ્તીઓ હતી જેમની તસવીર નોટ પર દેખાઈ શકે છે. આ માટે, રવિન્દ્રનાથ ટાગોર, મધર ટેરેસા અને અબુલ કલામ આઝાદ સહિત ઘણા પ્રખ્યાત લોકો પર વિચાર કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ અંતે મહાત્મા ગાંધી પર સર્વસંમતિ થઈ.

આઝાદી પહેલા કોનું ચિત્ર હતું

આઝાદી પહેલા, બ્રિટિશ ભારતમાં રૂપિયામાં ઉપનિવેશવાદ અને તેનાથી સંબંધિત ઐતિહાસિક અને રાજકીય સંદર્ભોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવતો હતો. તેમાં વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ (વાઘ, હરણ) ના ચિત્રો હતા. બ્રિટિશ સામ્રાજ્યની ભવ્યતા રૂપિયા પર 'સુશોભિત હાથી' અને રાજાના સુશોભિત ચિત્રો દ્વારા દર્શાવવામાં આવતી હતી. આરબીઆઈ અનુસાર, પરંતુ જ્યારે ભારત સ્વતંત્ર થયું, ત્યારે ધીમે ધીમે રૂપિયા પર છપાયેલા ચિત્રો પણ બદલાઈ ગયા. શરૂઆતમાં, અશોક સ્તંભના સિંહનું પ્રતીક, પ્રખ્યાત સ્થળો વગેરે રૂપિયા પર ઉપયોગમાં લેવાતા હતા. ધીમે ધીમે, ભારતના વિકાસ અને પ્રગતિ સાથે, રૂપિયાએ ચિત્રો દ્વારા વિકાસની વાર્તા કહેવાનું શરૂ કર્યું. દેશમાં વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે થયેલી પ્રગતિ અને હરિયાળી ક્રાંતિની સિદ્ધિઓને નોટ પર આર્યભટ્ટ અને ખેતી કરતા ખેડૂતો વગેરેના ચિત્રો દ્વારા સુંદર રીતે કોતરવામાં આવી.

1969માં પહેલીવાર નોટ પર મહાત્મા ગાંધીનો ફોટો દેખાયો

રિઝર્વ બેંકની વેબસાઇટ અનુસાર, 1969માં પહેલીવાર મહાત્મા ગાંધીની જન્મ શતાબ્દી નિમિત્તે 100 રૂપિયાની સ્મારક નોટ જારી કરવામાં આવી હતી. આમાં, સેવાગ્રામ આશ્રમ સાથે તેમનો ફોટો દર્શાવવામાં આવ્યો હતો. 1987થી તેમનો ફોટો રૂપિયા પર નિયમિતપણે દેખાવા લાગ્યો. તે વર્ષે ઓક્ટોબરમાં, ગાંધીના ચિત્ર સાથે 500 રૂપિયાની નોટ જારી કરવામાં આવી હતી. રિપ્રોગ્રાફિક ટેકનોલોજીના વિકાસ સાથે, પરંપરાગત સુરક્ષા સુવિધાઓને અપૂરતી ગણવામાં આવી હતી. 1996માં નવી સુરક્ષા સુવિધાઓ સાથે નવી 'મહાત્મા ગાંધી શ્રેણી' રજૂ કરવામાં આવી હતી.

આ રીતે દેશભરમાં પૈસાનું પરિવહન થાય છે

તેની કામગીરી અને ભૂમિકાઓ લોકો સુધી પહોંચાડવા માટે, RBI એ તાજેતરમાં પ્રકાશિત એક દસ્તાવેજી ફિલ્મ દ્વારા એમ પણ જણાવ્યું છે કે તે પ્રિન્ટિંગ પ્રેસથી દેશના ખૂણે ખૂણે રૂપિયા પહોંચાડવા માટે ટ્રેન, જળમાર્ગ, વિમાન સહિતની મુખ્ય પરિવહન પ્રણાલીઓનો ઉપયોગ કરે છે. આ પહેલી વાર છે જ્યારે RBI ના કાર્યને દસ્તાવેજી સ્વરૂપમાં લાવવામાં આવ્યું છે. દસ્તાવેજી ફિલ્મનું નામ 'RBI અનલોક્ડ: બિયોન્ડ ધ રૂપી' છે.