77મો સ્વતંત્રતા દિવસ 2023 - આઝાદીના 77 વર્ષ પછી વસ્તીમાં ભારત હવે નંબર વન, આપત્તિ કે તક?
શુક્રવાર, 11 ઑગસ્ટ 2023 (18:52 IST)
population of india
India Population 2023 : ભારતે આઝાદીના 76 વર્ષ પૂર્ણ કર્યા છે અને ભારતીય સ્વતંત્રતાના 77માં દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવશે. આ 76 વર્ષોમાં ભારતની વસ્તી ઝડપથી વધી અને હવે સ્થિતિ એવી છે કે ભારત ચીનને પાછળ છોડીને વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલા આંકડા અનુસાર, ભારત 1.428 અબજથી વધુની વસ્તી સાથે વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે.
ભારતનો દુનિયાનો સૌથી વધુ વસ્તીવાળો દેશ બનવુ શુ એક સમસ્યા છે કે એક મોકો ? તેના પર હવે ચર્ચા છેડાય ગઈ છે. તે જ સમયે, દેશમાં ફરી એકવાર વસ્તી નિયંત્રણ કાયદાની માંગએ જોર પકડ્યું છે. કેન્દ્રીય મંત્રી ગિરિરાજ સિંહે ફરી એકવાર જનસંખ્યા નિયંત્રણ અધિનિયમની માંગણી કરીને તેનો વિરોધ કરી રહેલા લોકો પર જોરદાર નિશાન સાધ્યું છે. કેન્દ્રીય મંત્રી ગિરિરાજ સિંહે કહ્યું છે કે જો વસ્તી પર કાયદો નહીં બનાવવામાં આવે તો મોટી સમસ્યા ઊભી થશે. આ સાથે ગિરિરાજ સિંહે કહ્યું કે જો મોદી સરકાર ભારતની વસ્તી પર કોઈ નવું પગલું ભરશે તો આ ટુકડે-ટુકડે ગેંગ અને ઓવૈસી જેવા લોકો વિરોધ કરશે.
આ સાથે જ સમાજવાદી પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ અખિલેશ યાદવે ભારતની વસ્તી વિશ્વમાં સૌથી વધુ હોવાની વાતને એક ચિંતાનો વિષય ગણાવતા કહ્યું કે આ સરકારની નિષ્ફળતા છે. તેણે પોતાના સોશિયલ મીડિયા હેન્ડલ ટ્વીટર પર લખ્યું છે કે ગરીબી, કામ કરવા અને કમાવવા માટે બેરોજગારી, મેડિકલના અભાવ અને ગર્ભનિરોધકનું વિતરણ ન થવાને કારણે બાળ મૃત્યુનો ડર અને સમજણ ન હોવાને કારણે વધુ બાળકોને જન્મ આપવો તે સરકારની નિષ્ફળતા છે. સાથે જ શિક્ષણના અભાવને કારણે વધતી વસ્તીના બોજને ન સમજી શકવુ એ પણ સરકારની નિષ્ફળતા છે. લોકોને ફરજિયાત શિક્ષણ આપવુ જોઈએ.
વસ્તી નિયંત્રણ કાયદાને સંઘનું સમર્થન - રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ દેશમાં વસ્તી નિયંત્રણ કાયદાને પહેલા જ પોતાનું સમર્થન આપી ચૂક્યું છે. સંઘના વડા મોહન ભાગવત અને સંઘના નંબર 2 નેતા, સર કાર્યવાહ દત્તાત્રેય હોસાબલેએ દેશમાં બધાને લાગુ પડતી વસ્તી નીતિ બનાવવાની વાત કરી છે.
વધતી વસ્તીનો મુદ્દો ઉઠાવતા, સરસંઘચાલક મોહન ભાગવતે કહ્યું કે ભારતમાં વસ્તીને લઈને એક વ્યાપક નીતિ હોવી જોઈએ જે બધાને સમાન રીતે લાગુ થવી જોઈએ અને કોઈને પણ છૂટ ન આપવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે એવી વસ્તી નીતિ બનાવવી જોઈએ જે બધાને સમાન રીતે લાગુ પડે. બીજી તરફ, રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના સરકાર્યવાહ દત્તાત્રેય હોસાબલેએ દેશમાં વસ્તી વિસ્ફોટને ચિંતાનો વિષય ગણાવ્યો હતો. તેમણે તમામને લાગુ પડતી વસ્તી નીતિ બનાવવાની વાત કરી હતી. બાળકોની સંખ્યા કેટલી હોવી જોઈએ એ દરેક પરિવાર માટે એક જેવો નિયમ હોવો જોઈએ એ પછી કોઈપણ ધર્મ કે જાતિ કેમ ન હોય.
વસ્તી નિયંત્રણ કાયદો જરૂરી છે કે નહીં ?
ભારત જ્યારે વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે ત્યારે ભારતને વસ્તી નિયંત્રણ કાયદાની જરૂર છે કે નહીં, પોપ્યુલેશન ફાઉન્ડેશન ઓફ ઇન્ડિયા 'વેબદુનિયા'ના પોલિસી અને પ્રોગ્રામ હેડ સંઘમિત્રા સિંહે એક વાતચીતમાં જણાવ્યું હતું કે, તેણી કહે છે કે લાંબા સમયથી રાજકીય પક્ષો વસ્તી નિયંત્રણ કાયદો ઘડવાની માંગ કરી રહ્યા છે અને આ માટે સંસદમાં ખાનગી સભ્યોના બિલ પણ લાવવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ દેશને ન તો આજે વસ્તી નિયંત્રણ કાયદાની જરૂર છે અને ન તો પહેલા હતી.
સંઘમિત્રા સિંહ કહે છે કે ભારતમાં કુટુંબ નિયોજન કાર્યક્રમ હંમેશા સ્વૈચ્છિક રહ્યો છે. જેમાં એવું માનવામાં આવે છે કે જો તમે સ્વાસ્થ્યમાં, તેમના શિક્ષણમાં, નોકરીઓમાં અને જો આપણે મહિલાઓના સશક્તિકરણ પર ધ્યાન આપીશું તો વસ્તીની સંખ્યા આપોઆપ નીચે આવી જશે અને આ દુનિયાના દરેક દેશમાં જોવા મળ્યું છે. તેથી આવા કાયદાની જરૂર નથી.
આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે ભારત વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ગયો છે, ત્યારે શું ભારતમાં કુટુંબ નિયોજનને લઈને કોઈ નવો એક્શન પ્લાન બનાવવાની જરૂર છે?
આ પ્રશ્ન પર સંઘમિત્રા સિંહ કહે છે કે સ્વાસ્થ્ય મંત્રાલયના નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (2019-21) દર્શાવે છે કે મહિલાઓના સ્વાસ્થ્ય અને સશક્તિકરણ (શિક્ષણ, બેંક એકાઉન્ટ, સ્વાસ્થ્ય સુવિધાઓ સુધી પહોંચ) સંબંધિત તમામ ડેટા દર્શાવે છે કે તેમાં સતત સુધારો થઈ રહ્યો છે તેનો અર્થ એ છે કે સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલા તમામ કાર્યક્રમોની સકારાત્મક અસર જોવા મળી છે. બીજી તરફ નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વેમાં દેશમાં પ્રજનન દર રાષ્ટ્રીય સ્તરે 2 છે.
આવી સ્થિતિમાં સરકાર દ્વારા પછાત રાજ્યોને ધ્યાનમાં રાખીને ભવિષ્યમાં આવા કાર્યક્રમો લાવવાની જરૂર છે જ્યાં રોકાણની ખૂબ જ જરૂર છે. ભારત ખૂબ જ વૈવિધ્યસભર દેશ છે અને દરેક રાજ્ય અને જિલ્લામાં જમીની સ્તરે ઘણો તફાવત છે, તેથી જો ત્યાં કુટુંબ નિયોજન કે અન્ય કોઈ કાર્યક્રમને સફળ બનાવવો હોય તો ત્યાંની જરૂરિયાતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને કાર્યક્રમ બનાવવો જોઈએ અને તેનો અમલ કરવો જોઈએ. .
વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો આપત્તિ કે તક?-વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બનાવ્યા પછી આજે આપણી સામે જે સ્થિતિ છે તે આપત્તિ છે કે તક, આ પણ એક મોટો પ્રશ્ન છે. લોકોના મનમાં ઉદ્ભવતા આ પ્રશ્ન અંગે 'વેબદુનિયા'એ પોપ્યુલેશન ફાઉન્ડેશન ઓફ ઈન્ડિયાના પોલિસી અને પ્રોગ્રામ હેડ સંઘમિત્રા સિંહ સાથે વાત કરી, જેમણે કહ્યું કે તે આને એક તક તરીકે જુએ છે. વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ આપત્તિ છે કે તક?- વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બન્યા બાદ આજે આપણી સામે જે સ્થિતિ છે તે આપત્તિ છે કે તક, આ પણ એક મોટો પ્રશ્ન છે. વેબદુનિયાએ પોપ્યુલેશન ફાઉન્ડેશન ઑફ ઇન્ડિયાઝ પોલિસી એન્ડ પ્રોગ્રામ હેડ સંઘમિત્રા સિંહ સાથે લોકોના મનમાં ઉદ્ભવતા આ પ્રશ્ન વિશે વાત કરી, જેમણે કહ્યું કે તેઓ આને એક તક તરીકે જુએ છે.
સંઘમિત્રા સિંહ કહે છે કે આજે આપણી સામે જે તક છે તે એવી જ છે જે ઘણા વર્ષો પહેલા ચીન પાસે હતી જ્યારે તેમની વસ્તી યુવાન હતી. ચીને પોતાની વસ્તીમાં રોકાણ કરીને વિશ્વમાં પોતાની જાતને સુપર પાવર તરીકે સ્થાપિત કરી છે. આવી સ્થિતિમાં ભારત પાસે તક છે અને ભારતે આ તક ગુમાવવી જોઈએ નહીં. જો સરેરાશ મુજબ એક ભારતીય આજે 28 વર્ષનો છે. તેથી હવેથી 30 વર્ષ પછી એક ભારતીય 58 વર્ષનો થશે. જાપાન અને કોરિયા આજે જ્યાં છે, જ્યાં આપણે 30 વર્ષ પછી હોઈશું, આપણી પાસે ત્રીસ વર્ષનો મોકો છે.
